آیا در کتاب مقدس به تثلیث اشاره شده است؟
پاسخ:
مسیحیان دین خود را از ادیان توحیدی و یکتا پرست می دانند و شبهة شرک را از خود می زدایند با این همه هر سه فرقة مهم آنها تثلیث را در کنار توحید از اعتقادات اساسی و شاخصة هر فرد مسیحی می دانند.
این آموزه در سال 325 میلادی در شورای نیقیه رسمیت یافت و جزء اصول اعتقادی کلیساها قرار گرفت.(1)
متن تصویب نامة عقیدتی مجمع نیقیه که هم اکنون در روزهای یکشنبه و اعیاد کلیسا تکرار می شود چنین است:
«ما به یک خدا معتقدیم، پدر قادر مطلق، خالق آسمان و زمین و همة دیدنی ها و نادیدنی ها و به یک خداوندگار معتقدیم، عیسی مسیح پسر خداوند، متولد شده از پدر، به وجود آمده در ازل، نور از نور ، خدای حقیقی از خدای حقیقی، ایجاد شده نه خلق شده، هم گوهر با پدر...»(2)
این متن امروزه در کلیسای مسیحیت به عنوان یکی از اصول اعتقادی تعلیم داده می شود. با این وجود، چنین اعتقادی در کتاب مقدس (عهد جدید) منشأ ندارد چرا که کلمه سه خدا (تثلیث) هرگز در کتاب مقدس وارد نشده است و نخستین کاربرد شناخته شدة آن در تاریخ مسیحیت به تئوفیل انطاکی در سال 180 میلادی باز می گردد.
مسیحیان ادعا می کنند که ریشه های مفهوم سه گانگی در عهد جدید احساس می شود و عبارت اعطای حق تعمید در پایان انجیل متی، آن را صریحاً بیان کرده است. «ایشان را به اسم اب و ابن روح القدس تعمید دهید»(3) و در رساله های عهد جدید نیز غالباً عبارت سلام و تحیت به شکل سه گانه آمده است. چنان که پطرس در نامه خود می نویسد: «از پطرس رسول عیسی مسیح به ... برگزیدگان بر حسب علم سابق خدای پدر، به تقدیس روح، برای اطاعت و پاشیدن خون عیسی مسیح فیض و سلامتی بر شما افزون باد.»(4) در جواب این ادعا باید گفت که وجود مطالب فوق در کتاب عهد جدید نمی تواند دلیلی بر تثلیث باشد و ما می توانیم ادعا کنیم که شواهد زیادی بر توحید خداوند و ضد تثلیث مورد ادعای مسیحیان در اناجیل همنوا وجود دارد به عنوان مثال عهد جدید هنگام اشاره به خدا، واژة یونانی «هو ثیوس» را به کار می برد که به معنای خدای ازلی، خالق، زنده کننده و مولای تواناست. این کلمه به خدای ابراهیم، اسحاق و یعقوب، موسی و پیامبران دیگر اشاره دارد. عهد جدید هرگز عیسی و روح القدس را «هوثیوس» نخوانده است.(5)
نویسندگان عهد جدید عادت دارند خدا را پدر بنامند این اصطلاح از یهودیت آمده است عیسی به شاگران خود تعلیم داد که در دعاهای خود، خدا را «پدر آسمانی» بخوانند.(6) وی با این کار به این کلمه جنبة عاطفة خانوادگی خاصی بخشید و لفظی را مطرح کرد که کودک برای صدا زدن پدر خود به کار می برد.
هم چنین عیسی گفت: «نزد پدر خود و پدر شما و خدای خود و خدای شما می روم.»(7) البته انجیل یوحنا بر رابطة ویژة عیسی و خدای پدر تاکید می کند مثلاً می گوید: «کلمة ازلی خدا جسم گردید و میان ما، در شخص عیسی ساکن شد.» همچنین پولس می گوید: «خدا در مسیح بود و مهربانی و لطف نجات بخش خدای ما (در مسیح) ظاهر شد.»(8)
همچنین عیسی گفت: «من و پدر یکی هستیم.»(9) معنای این عبارات وحدت یگانه و بی نظیر، وحدت محبت شدید، وحدت اراده و وحدت عمل است. عیسی به کامل ترین وجه. ارادة پدر را عملی می سازد و همة دانش و تعالیم خود را «از پدر» می داند و می گوید: «پدر بزرگ تر از من است»(10)
بنابراین می توان گفت اندیشه تثلیث در اصل مسیحیت وجود ندارد و بعدها توسط پولس و شاگردش یوحنا وارد مسیحیت شده است.
پاورقی:
1. زیبایی نژاد، محمدرضا، مسیحیت شناسی مقایسه ای، تهران، سروش، 1382، ص 333.2. همان، ص342.
3. توماس میشل، کلام مسیحی، حسین توفیقی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، چاپ اول، اعتماد قم، 1377، ص72.
4. رسالة اول پطرس:1: 1 و 2.
5. کلام مسیحی، ص73.
6. انجیل متی:6: 9.
7. انجیل یوحنا:20: 17.
8. تیطس:4:3.
9. انجیل یوحنا:10: 30.
10. همان:14: 28.