حجت‌الاسلام سیدمحمدرضا حسن‌زاده طباطبایی (پژوهشگر ارشد ادیان ابراهیمی): در کتاب مقدس و به ویژه عهد عتیق بشارت‌های متعددی به موعود جهانی، امام زمان(عج) وجود دارد. یکی از این بشارت‌ها که به بیان نشانه‌های موعود، از جمله کمک به مستضعفین، منتقم بودن، همراه داشتن ذوالفقار و ... اشاره شده است، بشارت مزامیر 149: 6 است، مقاله حاضر به تحلیل مفهوم ذوالفقار در این بشارت، از دیدگاه منابع مسیحی و نیز منابع شیعی می‌پردازد.
مقدمه
یکی از بشارت‌هایی که به امام زمان(عج) در کتاب مقدس وجود دارد، بشارت به ظهور آن حضرت در آخرالزمان، با ذوالفقار یا همان شمشیر دو دمه است. در روایات اسلامی شیعی آمده است که در آخرالزمان امام زمان(عج) با ذوالفقار امیرالمؤمنین امام علی(ع) که نشان ولایت است، ظهور می‌فرماید. در این مقاله به طور مختصر این بشارت را در کتاب مقدس بررسی می‌کنیم.
کتاب مقدس مسیحیان شامل 66 کتاب است که از دو بخش عهد عتیق (39 کتاب) و عهد جدید (27 کتاب) تشکیل شده است. یکی از کتاب‌های مشهور عهد عتیق مزامیر داود یا همان زبور در فرهنگ اسلامی است که شامل 150 فصل است و حاوی سروده‌ها و مناجات‌های حضرت داود نبی(ع) با خداوند متعال است. کل عهد عتیق و از جمله کتاب مزامیر، از کتاب‌هایی هستند که مورد قبول یهودیان و مسیحیان هر دو هستند. لذا اثبات بشاراتی که در این کتاب‌ها آمده است، هم برای مخاطبان یهودی و هم مسیحی، هدایت آنان به سوی اسلام، فایده خواهد بود.
تحلیل بشارت
در عهد عتیق، در کتاب مزامیر که به حضرت داود(ع) منسوب است و در فرهنگ اسلامی به زبور شناخته می‌شود، در فصل 149، عبارات 1- 7 آمده است:
1 هلّلویاه! خداوند را سرود تازه بسرایید و تسبیح او را در جماعت مقدّسان! ... 4 زیرا خداوند از قوم خویش رضامندی دارد. مسکینان را به نجاتْ جمیل می‌سازد. 5 مقدّسان از جلال فخر بنمایند. و بر بسترهای خود ترنّم بکنند.6 تسبیحات بلند خدا در دهان ایشان باشد. و شمشیر دو دمه در دست ایشان. 7 تا از امّت‌ها انتقام بکشند و تأدیب‌ها بر طوایف بنمایند... .
شاهد ما در آیات فوق، آیه ششم است که در آن می‌فرماید، تسبیحات بلند خدا در دهان ایشان و شمشیر دو دمه در دست ایشان. پژوهشگران معتقدند منظور از تسبیحات بلند خدا در دهان ایشان، همان آوای دل‌نواز اذان است که افراد بسیاری به دلیل همین بانگ اذان مسلمان شده‌اند. امروزه در بسیاری از کشورهای غربی پخش اذان از مساجد اسلامی، به دلیل همین تاثیر شگرفش ممنوع شده است.
بدیهی است که در مسیحیت، ما تسبیح بلندی را نداریم که در دهان ایشان باشد. بانگ بلندی که از کلیساها شنیده می‌شود، نیز چیزی جز صدای ناقوس نیست که در آن تسبیحی از خداوند وجود ندارد.
اما بخش اصلی آیه که مد نظر ماست، آنجاست که می‌فرماید، شمشیر دو دمه در دست ایشان. در این مقاله سعی می‌کنیم، این بخش از آیه را تحلیل کنیم.
متن عبری آیه از مزامیر 149: 6 به شرح زیر است: «????????? ??? ??????????? ??????? ???????????? ?????????»، در این آیه واژه عبری وِهِرِب، معنای شمشیر ????????(w?·?e·re?)، و واژه عبری پی‌پی‌یوُوت، به معنای ذوالفقار یا دو دمه ????????????? (pî·p?î·y?·w?)، است(Strong, 2011).
ترجمه‌های انگلیسی
واژة پی‌پی‌یووُت (?????????????) در مفهوم ذوالفقار، آن قدر صریح است که اکثر قریب به اتفاق ترجمه‌های مشهور، آن را به همان ذوالفقار یا شمشیر دو دمه (double-edged،-edged و dual edged) ترجمه نموده‌اند. برای نمونه می‌توانید به ترجمه‌های NIV, ESV, NASB, KJB, ISV, NET, ASV, AKJV, WEB و ... مراجعه کنید.
ترجمه‌های فارسی
در ترجمه‌های فارسی کتاب مقدس نیز باز همان مفهوم ذوالفقار مشاهده می‌شود:
ترجمه قدیم: تسبیحات بلند خدا در دهان ایشان باشد و شمشیر دو دمه در دست ایشان (همدانی، گلن و مارتین، 2002).
ترجمه هزاره نو: ستایش خدا در دهانشان باشد، و شمشیر دو دم در دستانشان (سازمان ایلام، هزاره نو، 2012).
ترجمه مژده برای عصر جدید: خدا را با صدای بلند ستایش کنند و شمشیرهای دو دَم را در دست بگیرند، تا اقوام و مردم خدانشناس را مجازات کنند. (انجمن‌های متحد کتاب مقدس، مژده، 1976).
ترجمه دری: ستایش خدا به آواز بلند در دهانشان باشد و شمشیر دو دمه در دست ایشان.
ترجمه تفسیری: ای قوم خداوند، با صدای بلند او را ستایش کنید و شمشیرهای دودم را به دست گرفته. (انجمن بین المللی کتاب مقدس، 2002).
همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، در ترجمه‌های فارسی نیز، ترکیب عبری وِهِرِب پی‌پی‌یوُوت (???????? ?????????????)، به شمشیر دو دم ترجمه شده، و از این حیث در آن‌ها اتفاق نظر وجود دارد.
شمشیر دو دمه در تفسیرهای مسیحی
از آنجایی که در یهودیت و مسیحیت هیچ پیامبر یا شخصیتی وجود ندارد که در گذشته، حال یا آینده، عنوان شمشیر دو دمه شناخته شده باشد، در تفاسیر آیه مزبور نوعی سرگشتگی در معنا مشاهده می‌شود. به طوری که کمتر دو تفسیری را می‌توان یافت که در این زمینه برداشت واحدی داشته باشند.
متیو هنری (Matthew Henry 1662 - 1714) از مفسران مشهور پرزبیتری کتاب مقدس، در تفسیر خود، این آیه را به حضرت مسیح(ع) منطبق می‌کند؛ اما از آنجایی که نمی‌تواند شمشیر و جنگ را به ایشان نسبت دهد، در تاویلی دور، شمشیر دو لبه را، کلام خدا می‌داند.
اگر آنچه متیو هنری گفته را بپذیریم، اشکال پیش خواهد آمد که کتاب‌های پیامبران بنی اسرائیلی‌ای که بعد از حضرت داود(ع) آمده‌اند، نیز کلام خدا بوده است؛ مانند سلیمان، اشعیا، ارمیا، حزقیال، دانیال، هوشع، یوئیل، عاموس، و ... علیهم‌السلام که برخی مانند حضرت سلیمان(ع) چندین کتاب آسمانی به ایشان منسوب است. هر یک از این کتاب‌های آسمانی می‌توانند مصداق و تفسیر همان شمشیر دو دمه باشند. لذا اختصاص آن به انجیل وجهی ندارد. علاوه بر این ظاهر این آیه از شمشیر دو دمه برای یک شخص سخن می‌گوید که با آن انتقام می‌گیرد، نه یک کتاب آسمانی. لذا تفسیر متیو هنری با ظاهر آیه سازگار نیست.
با بررسی سایر تفاسیر و نظرات مفسران کتاب مقدس ملاحظه می‌کنیم که به طور کلی در تاریخ یهودیت و مسیحیت در کتاب مقدس، هیچ شخصیتی وجود ندارد که در گذشته بوده باشد و به شمشیر دو دم شناخته شده باشد. لذا مفسرین مسیحی وقتی به تفسیر این عبارت می‌رسند متحیرانه، آن را به معانی مختلفی به تاویل‌هایی می‌برند که هیچ پشتوانه محکمی، نه در استدلال و نه در بیان قرائن و شواهد ندارند.
تحلیل بشارت با توجه به منابع اسلامی
بر اساس منابع اسلامی – شیعی ذوالفقار از نشانه‌های ولایت به حساب می‌آید که از دیرباز در بین اولیای الهی دست به دست تا زمان آخرین موعود، گردیده و حفظ شده است. بر اساس برخی از روایات، ذوالفقار حتی در زمان حضرت سلیمان(ع) در اختیار ایشان بوده است (علامه مجلسی، 1403، ج 42، ص 58).
در اینجا تنها به نقل دو نمونه از روایات فراوانی که در این زمینه آمده است، اکتفا می‌کنیم:
در کتاب مناقب ابن شهر آشوب ذیل تفسیر آیه 25 سوره حدید، «وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ» آمده است:
خداوند آدم را از بهشت فرود آورد در حالی که ذوالفقار همراه با او بود. ذوالفقار را از برگ درخت آس، در بهشت آفرید. سپس فرمود «فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ: در آن نیروی شدیدی است». آدم با ذوالفقار با دشمنانش از جن و شیاطین می‌جنگید. بر این شمشیر نوشته بود: پیوسته پیامبران من با این شمشیر نبرد می‌کنند، پیامبری از پی پیامبر دیگر، صدیقی از پی صدیق دیگر، تا اینکه امیرالمؤمنین(ع) آن را به ارث برد و با ذوالفقار از نبی امی، دفاع می‌کرد.. . (علامه مجلسی, 1403، أبواب ما یتعلق به و من ینتسب إلیه، 118، أسلحته و ملابسه.. صلوات الله علیه).
بنا بر آنچه من لایحضره الفقیه روایت نموده است، پس از امام علی(ع)، ذوالفقار به فرزندش امام حسن بن علی و سرانجام به حجت بن الحسن(عج) به ارث رسیده است.(ابن بابویه، 1413، ج 4، ص 418) در روایات اسلامی آمده است که حضرت مهدی(عج)، هنگام ظهور، ذوالفقار یا همان شمشیر دو دم را به همراه خواهد داشت.(طوسی، 1411).
نتیجه
یکی از بشارت‌های آشکار به امام زمان، مهدی موعود(عج) در مزامیر 149: 6، بخشی از کتاب مقدس مسیحیان و یهودیان است که توسط حضرت داوود(ع)، از ایهام به ظهور رسیده است. در این آیه مزامیر از واژه شمشیر دو دم استفاده شده است. در کلیه ادیان ابراهیمی، شمشیر دو دم یا ذوالفقار برای هیچ شخصیتی همچون امام علی(ع) و فرزندش مهدی موعود(عج) به کار نرفته و هیچ شخصیتی بدین نشانه شهره نیست.